Gaza

Wel of geen staakt-het-vuren in Gaza? De kolonist die wij vanmiddag spraken in het Etzion “settlementbloc” hoopt van niet. “Israël is in groot gevaar, etc.” Zijn argumentatie was dermate ver verwijderd van wat in beschaafde landen tot bespreekbare standpunten wordt gerekend dat het geen zin heeft die hier te herhalen en tegen te spreken. Hij maakte wel een interessante opmerking: het Israëlische leger moest de “Philadelphia-corridor” innemen en bezet houden. Die corridor ligt aan de Egyptische kant van Gaza en het zou betekenen dat de relatie tussen Egypte en Israël duurzaam verslechterd. Het grondoffensief dat daarvoor nodig is (“wij moeten van huis tot huis gaan”) sprak hem wel aan. Deze kolonist is niet van de ergste soort. Maar massamoord is voor hem hooguit een PR probleem.

In Gaza vielen nu minstens 111 doden en 730 gewonden. Het is moeilijk anders te concluderen dan dat niet een vijand in militaire zin wordt aangevallen maar een burgerbevolking. De voorgeschiedenis is belastend voor Israël voorzover die bekend is. Niet opgehelderd is de luchtaanval door Israël enkele weken terug op een wapendepot in Soedan. Er zijn speculaties over. Het depot zou meer geavanceerde raketten hebben bevat (dan de primitieve die vanuit Gaza worden afgeschoten), afkomstig uit Iran en bestemd voor Hamas. Die aanval maakte in elk geval duidelijk dat regeringen in de westerse landen het acceptabel vinden dat Israël ver buiten zijn grenzen opereert (de afstand tot het depot in Soedan is groter dan die naar Iran).

Belastend voor Israël in de voorfase is de moord op de Hamasleider die vanuit Gaza was belast met de onderhandelingen over een zeer langdurig staakt-het-vuren. Een vergelijkbare situatie deed zich voor begin november 2008. Het is duidelijk dat Israël ook nu geen behoefte heeft aan rust rond Gaza. Ik denk, als in een vorige column, dat de timing te maken heeft met de verkiezingen voor de Knesseth begin volgend jaar. De joodse bevolking steunt de aanval op Gaza met een extreme score van 90 %. De speculatie van de huidige leiders Netanyahu en Lieberman is kennelijk dat bij militair “succes” de verkiezingswinst binnenloopt. Als een hoog technologisch leger een burgerbevolking van anderhalf miljoen mensen aanvalt die op een klein gebied (vergelijkbaar met Texel) geconcentreerd leven, is “succes” is natuurlijk verzekerd. Afgezien van één aspect: de reacties in het buitenland.

Internationaal begint de politieke omgeving rond Israël te schuiven. Egypte is veranderd. Het loopt niet meer slaafs achter de Amerikanen aan sinds de val van dictator Mubarak. De dictator hielp actief mee aan de wrede blokkadepolitiek door Israël ten aanzien van Gaza. De gematigde president Morsi probeert de massale afkeer onder de Egyptenaren van het Israëlische Gazabeleid om te zetten in een voorzichtig kritische benadering. Hij blijft overigens voor een deel afhankelijk van Amerikaanse subsidies en van het IMF voor het op de been houden van de economie. Voorlopig is hij ook met handen en voeten gebonden aan het Egyptisch-Israëlische vredesverdrag van 1979.

Turkije heeft de laatste jaren een veel kritischer politiek ten aanzien van Israël ingezet en dat lijkt een duurzame verandering. Daarmee is een tweede schakel in de ijzeren beschermingsring rond Israël aan corrosie onderhevig. Naast het toenemende zelfbewustzijn in Arabische landen en Turkije begint volgens analisten de greep van de VS op het Midden-Oosten te verzwakken. Als dat proces verder gaat dan beperkt dat op den duur de mogelijkheden van het Israëlische leger om op zelf bepaalde momenten aanvallen op zijn omgeving uit te voeren. Zulke veranderingen in het internationale krachtenveld zijn op termijn een zaak van leven of dood voor de bevolkingen in Gaza, Zuid-Libanon en op de Westelijke Jordaanoever.

Als het krachtenveld inderdaad verandert dan is het interessant om te kijken naar kleinere spelers. De weerhanen die nieuwe posities kiezen. Qatar bijvoorbeeld. Deze schatrijke oliestaat probeert zich de laatste tijd populair te maken bij de Gazaanse bevolking. Over de sociale compassie van het koningshuis van Qatar moet men zich geloof ik geen illusies maken maar als weerhaan verdient het aandacht. Interessant lijkt mij ook de Engelse regering, die zich volgens de media in de kwestie Gaza enige zelfstandigheid ten opzichte van de VS veroorloofd. En dan is er Tony Blair, de voorzitter van het zogenaamde “Kwartet” (VS, EU, VN en Rusland) die zich al jaren bezig houdt met het Israëlisch-Palestijns vredesoverleg, zonder dat iemand hem in dat verband ooit op een betekenisvolle opmerking heeft kunnen betrappen. Deze Tony Blair verwijdert zich nu enkele centimeters van het Israëlische standpunt. Ik ben geen Blair-watcher maar het zou goed zijn om zijn dansje op de vierkante centimeter te volgen. De EU als geheel zal ongetwijfeld onder leiding van Angela Merkel ultravoorzichtig zijn met kritiek op de joodse staat.

De Israëlische luchtmacht heeft het mediacentrum in Gaza voor de tweede keer gebombardeerd. Benieuwd in welke bewoordingen de internationale journalistenorganisatie dit veroordeeld.

Nog even de Europese Unie. Waarschijnlijk blijft de EU verklaringen over Gaza uitgeven in de gestolde termen van “het recht van Israël op veiligheid” enzovoort. Dat maakt steeds meer een discussie gewenst over de vraag of het beleid met betrekking tot mensenrechten en internationaal recht niet steeds meer wordt gecorrumpeerd door de blinde steun voor Israël.

“Succes” in Gaza en bij de komende verkiezingen is voor Netanyahu en Lieberman dus niet helemaal gegarandeerd. Toch is het het meest waarschijnlijk dat deze combinatie van radicale elementen de volgende regering zal vormen. Wat betekent dit voor de beroemde tweestaten oplossing?

Jan Schnerr
20 november 2012 22.00 uur Israëlische tijd