Annalena en de grote, ruwe wereld

Jan Willem Schnerr

Indrukwekkend

Zo’n tien of vijftien jaar geleden zag ik een foto van een knappe jonge man op een schavot, strop om de nek, handen op de rug gebonden. Een raar detail: zijn polsen, achter op de rug, waren kennelijk niet erg strak gefixeerd want hij zag kans om met één hand vanaf zijn heup de samengestroomde menigte te groeten. Met een merkwaardig berustende glimlach. Die foto heb ik nooit meer teruggezien en ik zoek hem ook niet op. De man was veroordeeld wegens homoseksualiteit en de terechtstelling vond plaats in Iran. Hij was indrukwekkend in zijn laatste minuut.

Het was de tijd waarin de Verenigde Staten Europa onder druk zette om zich aan de draconische sancties tegen Iran te houden; “Daar worden mensenrechten geschonden”. Dat was inderdaad wel duidelijk, ‘westerse waarden’, etc. De jaren daarna kwam de kwestie van de Oeigoeren in China prominent in de media. Inmiddels weet Europa en vooral Duitsland, de economische reus, zich geen raad met het Rijk van het Midden. Het is koorddansen tussen exportindustrie en idealen. Vanaf de zijlijn waarschuwde Annalena Baerbock, minister van Buitenlandse Zaken China voor de laatste maal. Als leek denk ik: zij heeft gelijk maar werkt het wel zo?

Qatar na het voetballen

In het geval van China gaat het om veertienhonderd miljoen mensen. In Qatar om 380.000. Daar zit een factor 4.000 tussen. Toch werkte het gek genoeg ook in Qatar niet. Waarom? Qatar, dat iets groter is dan de stad Utrecht heeft een gasvoorraad waarmee de eigen bevolking (inclusief gastarbeiders) in theorie nog zeshonderd jaar vooruit kan. Reken je het huidige exportvolume mee dan hoeven zij zich nog 130 jaar geen zorgen te maken. Tegen die tijd staan zelfs windmolens en zonnepanelen alleen nog in musea. Vandaar dat Qatar (nog tijdens het WM voetbal) een reusachtig gascontract sloot met China, vóórdat het te laat is en het gas niets meer waard.  

De Duitse minister Nancy Faeser herinneren wij ons van de wedstrijd van het Duitse elftal. Met blote armen en een one love armband zat zij op de tribune naast de gastheer en de weerzinwekkende FIFA-baas Infantino. Goed bedoeld. Maar wat haar in Qatar vooral kwalijk werd genomen, is dat zij binnenskamers een ander gezicht liet zien en buitengewoon vriendelijk en toeschietelijk met de Qatarese machthebbers omging. Duitsland heeft gas nodig. De bejegening in het openbaar (de hele Arabische wereld zat voor de buis) van de gastheer deed niet ter zake. De omgangsvorm in Arabische landen en in het algemeen in Azië is dat men binnenskamers zo nodig snoeihard onderhandelt maar de ‘tegenpartij’ niet publiekelijk schoffeert. Zijn onze omgangsvormen superieur? Dan moeten wij zo doorgaan.

Januari 2022: Baerbock (41) door Lavrov (18 jaar minister) uitgedaagd om ’s middags wodka te drinken: „Wenn mittags Wodkatrinken Härtetest ist…. Ich habe zwei Kinder geboren.“

Prins Salman de Machtige

Naar het schijnt wil Saoedie-Arabië in 2030 het WK voetbal in huis halen. En onlangs werd bekend dat het ook de Aziatische Winterspelen van 2029 mag organiseren. Xi Jinping was onlangs bij hem op visite. Één ding werd duidelijk: Amerika moet zijn invloed in die regio gaan delen met China. De ‘Groene’ Annalena Baerbock gaat intussen door met haar ‘feministische buitenlandpolitiek’. Ja, mijn sympathie heeft zij maar … ik denk bij Europa wel eens aan welvarende kinderen in een veilige villawijk die beginnen te vermoeden dat het verderop een stuk rauwer toegaat.

Duitsland en Europa en China

Scholz en de keizer

De belangrijkste Europese politicus die de hoogste Chinese leider bezoekt, tegen de wens van Washington in en met ‘de keizer’ praat over het niet-gebruik van kernwapens in Europa. Dat had iets meer aandacht van de Nederlandse media verdiend.

Scholz was een paar dagen geleden in China. Negen uur ‘lang’. Zijn reis werd vanuit Washington kritisch gevolgd. Veel media in Europa namen die kritiek over: “het Westen moet eenheid tonen naar China”. Dat was een stapje terug naar de romantische kijk op de verhouding tussen de VS en Europa. De episode Trump had zelfs veel ‘Atlantici’ tot het inzicht gebracht dat de belangen van Europa en de VS niet identiek zijn. Onder Biden is dat inzicht weer wat uit beeld geraakt. Een Europese leider heeft natuurlijk het volste recht om naar Peking te reizen zonder toestemming van Washington. Maar … werpen sommigen op, ‘hij vertegenwoordigt niet de Europese Unie maar alleen Duitsland’. Die opmerking snijdt hout. Het punt is dan wel dat je met dat argument blijkbaar voorstander bent van afschaffing van het vetorecht binnen de EU bij besluiten over buitenlands beleid. Macron ijvert voor dat laatste en de Franse kritiek op de reis van Scholz is daarom consistent. De Nederlandse politiek houdt nog vast aan de wereld van gisteren. Scholz’ reis was in onze media geen nieuws.

Op de voorgrond

Wat besprak Scholz zoal met Grote Leider Xi? Om te beginnen twee dingen, een fundamentele zaak en een belangrijke zaak: kernwapens en coronavaccins. Wat dat eerste betreft, precies op het moment dat Scholz na afloop zijn persconferentie gaf kwam het bericht door dat staatshoofd en partijleider Xi Jinping, sich im Gespräch mit dem Bundeskanzler gegen den Einsatz von Atomwaffen in Europa ausgesprochen habe. Opvallend! De laatste 75 jaar was de bescherming van Europees grondgebied tegen de vijandelijke inzet van atoomwapens alleen een gespreksonderwerp tussen Europa en Grote Broer Washington. Wat betreft het tweede punt: Scholz sloeg een klein bresje in het verbod op niet-Chinese vaccins. Biontech mag nu voor alle buitenlanders in China gebruikt worden. Dit kan het begin van iets groters worden. Voor Biontech, maar ook voor China. De communistische partij zit geweldig in zijn maag met het coronafiasco maar de bevolking mag niet de indruk krijgen dat de Grote Leider een ernstige fout heeft gemaakt.

Op de achtergrond

Twee andere onderwerpen – Taiwan en de Uiguren – bleven een beetje op de achtergrond. Taiwan is in de categorie fundamenteel. Amerikaanse presidenten kiezen er in toenemende mate voor om binnenlandse economische problemen te koppelen aan het optreden van ‘systeem rivaal’ China. Biden zet die politiek voort, zij het iets subtieler dan Trump. Wordt Taiwan daardoor in de komende jaren het speerpunt van ‘het vrije Westen’? Zet ook Europa zijn economische relatie met China op het spel ‘ter verdediging van de democratie in Taiwan’? Het probleem is, ook al zijn Europese en Amerikaanse belangen hier zeker niet identiek, dat de Europese Unie niet het geopolitieke gewicht heeft om al te duidelijk een eigen koers te varen.  

De onderdrukking van de Uiguren (moslims) zijn het andere thema dat extreem gevoelig ligt in Peking. Voor de groene Duitse minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock – door Scholz niet meegenomen op zijn reis naar Peking – is dat zo ongeveer het hoofdthema in de relatie met China. Begrijpelijk, ware het niet dat de racistische politiek van India ten aanzien van de 170 miljoen moslims in dat land door de vingers wordt gezien. In grote delen van de wereld neemt men dit niet waar als mensenrechtenpolitiek maar als meten met twee maten. India is in het conflict met China immers een bondgenoot van de VS en daarmee min of meer deel van ‘het vrije westen’.

It’s the economy stupid!

Zie ik nog iets over het hoofd? Oh ja, met Scholz reisde een kleine delegatie van topmensen uit het Duitse bedrijfsleven mee, Volkswagen, Siemens, BASF, Biontech, enzovoort. Daar was in Duitsland veel stampei over. Moeten Duitsland en Europa niet juist een begin maken met het economisch isoleren van systeem rivaal China? China economisch afkoppelen zoals de Amerikanen nu systematisch doen? Liever niet vindt Scholz blijkbaar: alleen al de auto-industrie in Europa staat voor 2,5 miljoen direct gerelateerde arbeidsplaatsen, dus nog los van die andere sectoren die meereisden.

Wat was eigenlijk de essentie van dit merkwaardige bezoek? Ik denk dat Scholz twee punten heeft gescoord. Hij heeft aangegeven dat Duitsland niet (althans niet vrijwillig) de economische banden met China zal verbreken. En hij heeft laten blijken dat Europa zijn meest essentiële belang – geen inzet van kernwapens op Europees grondgebied – niet alleen in Washington maar ook in Peking aan de orde stelt, daarbij inschattend dat China in de komende jaren een toenemende invloed krijgt op het Russische beleid.

Olaf Scholz is niet minder een strateeg dan Merkel.

Siemens, kantoor Shanghai, 1911

Israël: klaar voor een tocht terug de woestijn in?

De vijfde Israëlische verkiezingen in vier jaar bezorgden oud-premier Netanyahu en zijn bondgenoten 64 van de 120 parlementszetels. Als je wat preciezer kijkt naar die meerderheid van vier zetels gaat het om een verpletterende overwinning. Netanyahu’s naar Europese maatstaven erg rechtse Likoed partij vormt nu een regering met een paar religieus-nationalistische en ultra-orthodoxe partijen. Verslagen is het centrum-linkse blok zoals de media het allegaartje van anti-Netanyahu partijen noemen.

Syrië van oorlog naar wederopbouw?

Geen vrede zonder Idlib

Rusland is er bijna in geslaagd om de burgeroorlog in Syrië te beëindigen. Er zijn nog wel enkele obstakels. De stad Idlib is nog in handen van rebellen, onder wie de IS-tak ‘Al-Nusra’ de feitelijke macht heeft. Deze fanatieke groep zal zich niet overgeven en houdt in en rond Idlib meer dan twee miljoen mensen in gijzeling. Militair is Idlib geen onoverkomelijk probleem voor Moskou en Assad’s leger maar een conventionele aanval loopt vrijwel zeker uit op een bloedbad. De Syrische leiders hebben eerder laten zien dat dat geen probleem voor hen is. De Russen vrezen echter een pr-catastrofe die de VS in de kaart zou spelen en de Europeanen zou verhinderen om mee te doen aan de wederopbouw van het verwoeste land.

Roelants en de Bom: Een Verademing

Een verademing op pagina 5 van de NRC van gisteravond. Carolien Roelants schrijft daar over de internationale strijd tegen de kernwapenprogramma’s van Noord-Korea en Iran onder de kop “Dwars”. Van dwarsliggen of een dwarse mening verkondigen.

De Palestijnse Staat: Een Kerstoverweging

Nu de ondergang van de wereld gisteren niet is doorgegaan, gaan wij van Go East weer over tot de orde van de dag: het Heilige Land en de komende Wederkomst van de Messias. Wie heeft ook één moment kunnen denken dat een paar honderdduizend uitgestorven Maya’s het beter weten dan vijftig miljoen of daaromtrent, christelijke fundamentalisten in het moderne rationele Westen? Ik adviseer u dan ook om de metalen duikboot die u in uw tuin heeft laten bouwen weer af te breken, het materiaal als oud ijzer te verkopen en de opbrengst aan christenen voor Israël te doneren. Als verzekeringspolis voor de Jongste Dag en bovendien fiscaal aftrekbaar.

Erdogan: Brokkenpiloot?

In Istanboel-stad wonen bijna 11 miljoen mensen. Deze megapolis ligt als een inktvis met zijn armen langs het water, dat gezien vanaf het Topkapipaleis naar drie kanten uitwaaiert. Wij voeren jaren geleden over een van die wateren naar de Prinseneilanden. Die heten zo omdat prinsen die destijds aan het hof van de sultan in ongenade waren gevallen daarheen werden verbannen. Je vaart een uur lang dicht onder de kust waar je een van de armen van de inktvis ziet: een eindeloze zee van huizen en kantoren.

Mursi: de Nieuwe Farao?

Mursi of Morsi, hoe heet ‘ie nou? De Europese pers moet nog een beetje warmdraaien met het nieuwe Egypte. In Duitsland kiezen ze voor “Mursi”. De NRC zegt “Morsi”. Ze zullen het wel aan een arabist hebben gevraagd. Ik kies voor de NRC: Morsi. Doe maar gewoon dan doe je al gek genoeg. Enfin, Morsi heeft plotseling de rechterlijke macht opzij gezet en de macht naar zich toegetrokken.

Verkiezingen in Israël: een Nieuw Tijdperk

De verkiezingen in Israël in januari aanstaande luiden een nieuw tijdperk in. Waarom deze profetische uitspraak na een reis door het Heilige Land?

Iemand uit de pro-Palestina beweging die ik vertelde dat ik tien dagen “door Israël” zou gaan reizen, keek mij streng aan en vroeg “ga je naar “Israël” of ga je naar “Palestina?””. Het politiek correcte antwoord zou zijn geweest: “Ik ga zowel naar Israël binnen de grenzen van 1967 als naar de bezette gebieden die de Palestijnse staat moeten gaan vormen”. Het echte antwoord doet er niet meer toe. Israël-Palestina is zo langzamerhand één land dat zich uitstrekt van de stranden van Tel Aviv tot het riviertje de Jordaan. Van de Middellandse Zee tot de grens met Jordanië. Ben ik dus een zionist? Niet bepaald. Maar tien dagen verblijf in dit land, volgepropt met gesprekken met tientallen Palestijnen en joodse Israëliërs maken een ding duidelijk: in het Midden-Oosten is met actieve steun van de Verenigde Staten en Europese landen een bizarre apartheidsstaat ontstaan, die anders dan Zuid-Afrika destijds niet aan zijn eigen gewicht zal bezwijken.

Gaza

Wel of geen staakt-het-vuren in Gaza? De kolonist die wij vanmiddag spraken in het Etzion “settlementbloc” hoopt van niet. “Israël is in groot gevaar, etc.” Zijn argumentatie was dermate ver verwijderd van wat in beschaafde landen tot bespreekbare standpunten wordt gerekend dat het geen zin heeft die hier te herhalen en tegen te spreken. Hij maakte wel een interessante opmerking: het Israëlische leger moest de “Philadelphia-corridor” innemen en bezet houden. Die corridor ligt aan de Egyptische kant van Gaza en het zou betekenen dat de relatie tussen Egypte en Israël duurzaam verslechterd. Het grondoffensief dat daarvoor nodig is (“wij moeten van huis tot huis gaan”) sprak hem wel aan. Deze kolonist is niet van de ergste soort. Maar massamoord is voor hem hooguit een PR probleem.