Scholz en de keizer
De belangrijkste Europese politicus die de hoogste Chinese leider bezoekt, tegen de wens van Washington in en met ‘de keizer’ praat over het niet-gebruik van kernwapens in Europa. Dat had iets meer aandacht van de Nederlandse media verdiend.
Scholz was een paar dagen geleden in China. Negen uur ‘lang’. Zijn reis werd vanuit Washington kritisch gevolgd. Veel media in Europa namen die kritiek over: “het Westen moet eenheid tonen naar China”. Dat was een stapje terug naar de romantische kijk op de verhouding tussen de VS en Europa. De episode Trump had zelfs veel ‘Atlantici’ tot het inzicht gebracht dat de belangen van Europa en de VS niet identiek zijn. Onder Biden is dat inzicht weer wat uit beeld geraakt. Een Europese leider heeft natuurlijk het volste recht om naar Peking te reizen zonder toestemming van Washington. Maar … werpen sommigen op, ‘hij vertegenwoordigt niet de Europese Unie maar alleen Duitsland’. Die opmerking snijdt hout. Het punt is dan wel dat je met dat argument blijkbaar voorstander bent van afschaffing van het vetorecht binnen de EU bij besluiten over buitenlands beleid. Macron ijvert voor dat laatste en de Franse kritiek op de reis van Scholz is daarom consistent. De Nederlandse politiek houdt nog vast aan de wereld van gisteren. Scholz’ reis was in onze media geen nieuws.
Op de voorgrond
Wat besprak Scholz zoal met Grote Leider Xi? Om te beginnen twee dingen, een fundamentele zaak en een belangrijke zaak: kernwapens en coronavaccins. Wat dat eerste betreft, precies op het moment dat Scholz na afloop zijn persconferentie gaf kwam het bericht door dat staatshoofd en partijleider Xi Jinping, sich im Gespräch mit dem Bundeskanzler gegen den Einsatz von Atomwaffen in Europa ausgesprochen habe. Opvallend! De laatste 75 jaar was de bescherming van Europees grondgebied tegen de vijandelijke inzet van atoomwapens alleen een gespreksonderwerp tussen Europa en Grote Broer Washington. Wat betreft het tweede punt: Scholz sloeg een klein bresje in het verbod op niet-Chinese vaccins. Biontech mag nu voor alle buitenlanders in China gebruikt worden. Dit kan het begin van iets groters worden. Voor Biontech, maar ook voor China. De communistische partij zit geweldig in zijn maag met het coronafiasco maar de bevolking mag niet de indruk krijgen dat de Grote Leider een ernstige fout heeft gemaakt.
Op de achtergrond
Twee andere onderwerpen – Taiwan en de Uiguren – bleven een beetje op de achtergrond. Taiwan is in de categorie fundamenteel. Amerikaanse presidenten kiezen er in toenemende mate voor om binnenlandse economische problemen te koppelen aan het optreden van ‘systeem rivaal’ China. Biden zet die politiek voort, zij het iets subtieler dan Trump. Wordt Taiwan daardoor in de komende jaren het speerpunt van ‘het vrije Westen’? Zet ook Europa zijn economische relatie met China op het spel ‘ter verdediging van de democratie in Taiwan’? Het probleem is, ook al zijn Europese en Amerikaanse belangen hier zeker niet identiek, dat de Europese Unie niet het geopolitieke gewicht heeft om al te duidelijk een eigen koers te varen.
De onderdrukking van de Uiguren (moslims) zijn het andere thema dat extreem gevoelig ligt in Peking. Voor de groene Duitse minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock – door Scholz niet meegenomen op zijn reis naar Peking – is dat zo ongeveer het hoofdthema in de relatie met China. Begrijpelijk, ware het niet dat de racistische politiek van India ten aanzien van de 170 miljoen moslims in dat land door de vingers wordt gezien. In grote delen van de wereld neemt men dit niet waar als mensenrechtenpolitiek maar als meten met twee maten. India is in het conflict met China immers een bondgenoot van de VS en daarmee min of meer deel van ‘het vrije westen’.
It’s the economy stupid!
Zie ik nog iets over het hoofd? Oh ja, met Scholz reisde een kleine delegatie van topmensen uit het Duitse bedrijfsleven mee, Volkswagen, Siemens, BASF, Biontech, enzovoort. Daar was in Duitsland veel stampei over. Moeten Duitsland en Europa niet juist een begin maken met het economisch isoleren van systeem rivaal China? China economisch afkoppelen zoals de Amerikanen nu systematisch doen? Liever niet vindt Scholz blijkbaar: alleen al de auto-industrie in Europa staat voor 2,5 miljoen direct gerelateerde arbeidsplaatsen, dus nog los van die andere sectoren die meereisden.
Wat was eigenlijk de essentie van dit merkwaardige bezoek? Ik denk dat Scholz twee punten heeft gescoord. Hij heeft aangegeven dat Duitsland niet (althans niet vrijwillig) de economische banden met China zal verbreken. En hij heeft laten blijken dat Europa zijn meest essentiële belang – geen inzet van kernwapens op Europees grondgebied – niet alleen in Washington maar ook in Peking aan de orde stelt, daarbij inschattend dat China in de komende jaren een toenemende invloed krijgt op het Russische beleid.
Olaf Scholz is niet minder een strateeg dan Merkel.
Siemens, kantoor Shanghai, 1911
Go East 