Europa gaat zijn soevereiniteit terugwinnen … langzaam

Jan W. Schnerr, 19 november 2018

De Franse president Macron maakte vandaag in de Duitse Bondsdag duidelijk dat de soevereiniteit van Europa een kernthema voor de komende jaren moet zijn. Zijn tweede punt: de verantwoordelijkheid van ons werelddeel, of anders gezegd, de ‘missie’ van Europa behoort te zijn “de wereld op een vreedzame koers te brengen”. Als derde hoofdthema en iets meer op politiek-bestuurlijk niveau bracht hij weer de noodzaak van een Europees leger naar voren. Bondskanselier Merkel was een tikkeltje terughoudender, een Europees leger ja, maar “langfristig”, toch sloot zij zich aan bij het bouwwerk dat Macron in de steigers zette. Dat is naar Franse traditie een logisch bouwwerk.

Europa, het normenparadijs

De Europese Unie is een zeer ijverig producent van normen die het economisch verkeer reguleren. In het verleden ging het om technische harmonisatie en geleidelijk ook normen op het gebied van veiligheid en gezondheid. Sinds de jaren ’60 van de vorige eeuw nam normering op boven-nationale, Europese schaal zijn grote vlucht. Het gaat nu om een markt van veel meer dan 500 miljoen mensen, inclusief landen als Noorwegen, Zwitserland en verschillende toetredingskandidaten. Veel ruimer, gevarieerder en strategisch belangrijker is inmiddels de voorthollende normering – ruimer geformuleerd: grensbepaling door overheden – van het economisch leven op terreinen waar normatieve opvattingen van ethisch-politieke aard doorslaggevend zijn, zoals milieu en privacy.

Syrië van oorlog naar wederopbouw?

Geen vrede zonder Idlib

Rusland is er bijna in geslaagd om de burgeroorlog in Syrië te beëindigen. Er zijn nog wel enkele obstakels. De stad Idlib is nog in handen van rebellen, onder wie de IS-tak ‘Al-Nusra’ de feitelijke macht heeft. Deze fanatieke groep zal zich niet overgeven en houdt in en rond Idlib meer dan twee miljoen mensen in gijzeling. Militair is Idlib geen onoverkomelijk probleem voor Moskou en Assad’s leger maar een conventionele aanval loopt vrijwel zeker uit op een bloedbad. De Syrische leiders hebben eerder laten zien dat dat geen probleem voor hen is. De Russen vrezen echter een pr-catastrofe die de VS in de kaart zou spelen en de Europeanen zou verhinderen om mee te doen aan de wederopbouw van het verwoeste land.

Trump op reis III. Merkel emancipeert en zegt dat hardop, voor het eerst

De sfinx van Berlijn spreekt

De kop boven het voorpagina artikel van de Frankfurter Allgemeine Zeitung vanochtend: Merkel: Wir Europäer müssen unser Schicksal in die eigene Hand nehmen. Zij zei dat op een verkiezingsbijeenkomst in Beieren, in reactie op het optreden van Trump de dagen ervoor. Die Zeiten, in denen wir uns auf andere völlig verlassen konnten, die sind ein Stück vorbei. Das habe ich in den letzten Tagen erlebt. Jürgen Hardt, coördinator van de Duitse regering voor de transatlantische betrekkingen, deed het vanmorgen in “Die Welt” nog een dunnetjes over. Dit is leiderschap. De kleinere landen zullen volgen.

Frankrijks nieuwe verhaal. Intussen op het Binnenhof is Europa ver weg.

Een week na de overwinning van Emmanuel Macron komen twee gerenomeerde Franse hoogleraren met het volgende verhaal.

1. Het geklaag over het ‘democratisch tekort’ van Europa is terecht. Vroeger kon namelijk een regering een tijdelijke inzinking van zijn nationale economie compenseren door een stimulerend beleid. In de Europese binnenmarkt niet meer: als Duitse machines goedkoper worden, moeten in Frankrijk de lonen omlaag. Waarna Duitse lonen ook iets omlaag gaan, enzovoort. Een concurrerende race naar de bodem dus.
2. De overheid op Europees niveau staat machteloos, zeggen Michel Aglietta en Nicholas Leron: ziedaar het democratisch tekort. Er ligt altijd wel een lidstaat dwars. De EU (of: de eurozone) heeft geen eigen budget en mag dat niet via belastingheffing creëren.
3. Wat nu? Terug naar een soeverein Frankrijk? Nee, Frankrijk zou een quantité négligeable zijn ten opzichte van de economische grootmachten van de 21e eeuw. Kleine stapjes dan maar naar een Europese economische overheid? Dat is geen optie voor Parijse intellectuelen.